Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte akıllara Zekat nasıl hesaplanır? Ticaret Malının Zekâtı Nasıl Verilir? sorusu gelmektedir. işte cevabı.

ZEKÂT NEDİR? ZEKÂTIN FARZ OLMASI İÇİN ŞARTLAR

Zekât, dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda (nisap) mala sahip olan kimselerin Allah rızası için muayyen kişilere vermesi gereken belli miktarı ifade eder. Zekâtın farz olması için şartlar; malların nisaba ulaşması yanında nâmî (üreyici/artıcı) olması, sahip olunduğu andan itibaren üzerinden bir yıl geçmesi, bir yıllık borcundan ve aslî ihtiyaçlardan fazla olmasıdır. Asli ihtiyaç maddeleri insanın hayat ve hürriyetini korumak için muhtaç olduğu şeylerdir. Bunlar, barınma, nafaka (yiyecek, giyecek ve sağlık giderleri), ulaşım, eğitim, ev eşyası, sanat ve mesleğe ait alet ve makineler, kitaplar, güvenlik amacıyla kullanılan aletler ve elektrik, su, yakıt, aidat vb. diğer cari giderler ve bu temel ihtiyaçları karşılamak için ayrılan paradır. (Mevsıli, el-İhtiyar, I, 332-333; İbn Abidin, Reddu’l-muhtar, III, 178).

Paralar(altın, gümüş, döviz vb.), ticari olan varlıklar ve bunların gelirleri, yatırım amaçlı gayr-i menkuller vb. birikimlerin nisap miktarı 80,18 gram altın veya onun değerinde bir meblağdır.

Altının zekât nisabı oluşması açısından altındaki ayar farkı önemli değildir. Nisap miktarı nakit ve ticari malların hesabında 22 ayar altın üzerinden hesaplanır.

Nisap miktarına ilk defa sahip olan kişinin zekâtla yükümlü olabilmesi için bu birikimi nisaba ulaştığı andan itibaren üzerinden bir tam kameri yılın(354 gün) geçmesi gerekir. Bu birikimin üzerinden bir kameri yıl geçtikten sonra o zekât yılı içerisinde ödenecek borçlar çıkartılır, alacaklar eklenir ve elde edilen meblağ 80,18 gram altına eş veya daha fazla ise bunun tamamı zekâta tabidir ve kişinin zekâtla yükümlü olduğu an, o andır.

Kişi kendisi için bu tarihi başlangıç günü belirleyip artık bundan sonra zekât hesabını, her kameri yılın hep aynı gününde bu şekilde yapar.

Yıl içerisindeki mallara ait artışlar veya eksilmeler değil, yıl sonundaki mevcut değeri baz alınarak hesaplama yapılır. Buna göre yıl içerisindeki artışlar üzerinden bir kameri sene geçme şartı aranmamaktadır.

Ancak kişi zekâtla yüküm olduktan sonra zekât ödemesi için bu süre dolmadan önce de ödeme yapılmasında dinen bir engel bulunmamaktadır.

Bu tür varlıklardan / birikimlerden zekât ödenme oranı kırkta bir(1 / 40) yani 2,5’tir.Altın ve gümüşten yapılmış ziynet eşyaları, zekât için gerekli diğer şartları da taşıdığı takdirde Hanefilere göre zekâta tabidir.

Şafii, Maliki ve Hanbeli bilginlerine göre ise, kadının normal olarak takıp kullandığı ziynet(takı) eşyası, asli ihtiyacı sayıldığından bunlardan zekât gerekmez(Nevevi, el-Mecmu’, VI, 46; İbn Kudame, el-Muğni, IV, 220). “Ziynet eşyalarında zekât yoktur” (Beyhaki, IV. 138; Darekutni, I. 250). Ancak birikim ve onu kullanmama niyetiyle edinilmiş ise zekâta tabi olur(Dimyati, İanetü't-Talibin,II, 177, Daru' - Fikr, 1997).Ancak günümüzde bütün dünyadaki Müslümanları düşündüğümüz zaman fakirin lehine olması açısından Hanefi Mezhebinin görüşünün tercih edilmesi uygun olacaktır.

Elmas ve zümrüt gibi değerli maddeler, takı olarak kullanmak, süs olarak sergilemek ya da atıl halde tutmak gibi amaçlarla elde bulunduruluyorsa, bunların zekâtını vermek gerekmez.Ancak yatırım yapmak için alınmışlar ve alım - satımını yapmak üzere elde bulunduruluyorlarsa bunlar ticaret malları gibi zekâta tabidir. Bunların değeri diğer ticaret mallarının, paraların ve altınlarındeğeri ile birlikte toplanır ve zekâtı verilir.

TİCARET MALININ ZEKÂTI NASIL VERİLİR?

Bir şirketin hisse senetlerine sahip olan kişi, bu şirketin bina, makine ve demirbaşlarına hissesi oranında ortak olduğugibi şirketin elde edeceği kar ya da uğrayacağı zarara ortak olur.Dolayısıyla bu şirketin kar etmesi durumunda hisse sahibine isabet eden kar payı, tek başına ya da başka birikimlerle birlikte nisap miktarına ulaşır ve üzerinden bir yılgeçerse 2,5 oranında zekâtı verilir.Eğer söz konusu hisse senetlerine, elde tutulup kar payından yararlanmak amacı ile değil de, alınıp satılmak amacı ile sahip olunursa bu hisseler ticaret malı olarak değerlendirilir ve nisap miktarına ulaşırlarsa piyasa değerleri üzerinden ve 2,5 oranında zekâta tabi olurlar.

Ticaret veya yatırım amaçlı olmayan gayrimenkullerin gelirinden zekât verilir. Zekât yılı içerisinde ödenecek olan borçlar çıkıldıktan sonra kira gelirleri, diğer gelirlerle birlikte nisap miktarına (80,18 gr. altın veya değeri) ulaşır ve üzerinden bir kameri yıl geçerse kırkta bir ( 2,5) oranında zekâtının verilmesi gerekir.

Ticaret veya gelir getirmesi için alınan ev, arsa, daire, dükkan gibi akarların gelirleri ile fabrika gelirleri de zekâta tabi olup bunlar da bu kalemdeki diğer birikimlere katılarak birlikte nisaba ulaşması durumunda kırkta bir ( 2,5) oranında zekât verilmesi gerekir. Ticari amaçla yapılan ev, dükkan vb. inşaatlar zekât verilecek gündeki piyasa değeri bedeli üzerinden kırkta bir ( 2,5) oranında hesaplanarak zekât verilmesi gerekir.

Kişinin ticaret amaçlı olmayıp ev, işyeri, çiftlik vb. amaçlarla kullanmak üzere alıp elinde bulundurduğu gayr-i menkuller ile kişinin kullanmakta olduğu arabası zekâta tabi değildir. Ancak yatırım amaçlı olarak elde bulundurulan ev, arsa, tarla vb. gayr-i menkuller piyasa değeri üzerinden hesaplanıp kırkta bir oranında zekâtlarının verilmesi gerekir. Eğer ele henüz zekât verecek para geçmemişse ve başka zekâta tabi mal varlığı da yoksa bu gayr-i menkuller satıldıkları zaman zekâtları geçmiş yıllarınki ile birlikte hesap edilerek her yıl için kırkta bir ( 2, 5) oranında zekâtı verilir.